(Wzniesienie Skałka, fot. Adam Napiórkowski)
Wielu mieszkańców miasta codziennie przejeżdżających lub spacerujących ulicą Rzecha mija nieco zapomniany obiekt wpisany do rejestru zabytków. To wzniesienie Skałka, miejsce najstarszego w Rzeszowie śladu obecności człowieka.
(Skarpa w rejonie stacji Watkem i firmy Specjał, fot. Adam Napiórkowski)
Wzniesienie Skałka znajduje się na dzisiejszym osiedlu Załęże. Wokół wzgórza znajdują się ulice Załęska, Rzecha, Ciepłownicza oraz zakład PGE, częściowo położony na tzw. Polu za Gurką. Jeszcze w XVIII w. w sąsiedztwie wzgórza płynęła rzeka Wisłok. Skarpa nad dawnym korytem rzeki jest bardzo dobrze widoczna w rejonie stacji Watkem i zakładu Specjał.
(Torowisko do zakładu PGE, fot. Adam Napiórkowski)
Wzgórze przedzielone jest dwoma wąwozami. W jednym z nich utworzonym sztucznie ułożono torowisko do zakładów PGE. Drugi jest położony nieco dalej na zachód był kiedyś granicą wsi Pobitno i Załęże. Wiodła nim droga łącząca te dwie miejscowości. Ten drugi wąwóz, chociaż niebyt długi, to miejsce bardzo urokliwe.
(Wąwóz oddzielający dawne wsie Pobitno i Załęże, fot. Adam Napiórkowski)
(Wąwóz oddzielający dawne wsie Pobitno i Załęże, fot. Adam Napiórkowski)
(Wąwóz oddzielający dawne wsie Pobitno i Załęże, fot. Adam Napiórkowski)
Część wschodnia Skałki znajdowała się we wsi Załęże a część zachodnia na Pobitnym. „Pole za Gurką” też było częścią Pobitna a grunty za starym korytem Wisłoka należały już do wsi Staromieście. Część mieszkańców terminem Skałka określa tylko zachodnią część wzniesienia.
(Mapa Pobitna z 1849 roku z zaznaczonym Polem za Gurką i przyległą do niego od południa Skałką)
Wzniesienie Skałka jest miejscem najstarszych śladów człowieka na terenie dzisiejszego Rzeszowa, datowanym na IX w p.n.e. To okres paleolitu schyłkowego. Z tego właśnie czasu pochodzą narzędzia krzemienne w postaci m.in. grocika trzoneczkowatego. Na wzniesieniu znaleziono fragmenty naczyń i narzędzi także z młodszych kultur m.in. kultury ceramiki wstęgowej rytej, kultury pomorskiej (III w p.n.e.), kultury przeworskiej (III w. p.n.e. – V w n.e.). Badania tej wielokulturowej osady prowadził m. in. Józef Stanisław Barłowski – archeolog, mieszkaniec Pobitna.
(Widok ze Skałki w kierunku południowym, fot. Adam Napiórkowski)
Ze szczytu wzniesienia rozpościera się ładny widok. Skałka jest wpisana do rejestru zabytków pod numerem A-689.
